Czym są?
Pojęcie wartości niematerialnych i prawnych zdefiniowane jest w artykule 3, ustępie 1, punkcie 14 ustawy o rachunkowości, jako posiadane aktywa trwałe w postaci praw majątkowych, które można wykorzystać w ekonomicznych operacjach gospodarczych w jednostce gospodarczej, a ich prognozowany okres użyteczności przekracza rok.
Istnieją różne postacie i rodzaje praw majątkowych: prawa autorskie oraz im pokrewne, licencje i koncesje, patenty, znaki towarowe (logo), wzory użytkowe oraz wzory zdobnicze, know-how (czyli określona wiedza wykorzystywana w różnych aspektach działalności gospodarczej), wartość nabyta firmy (różnica pomiędzy ceną nabycia aktywów netto jednostki (inaczej ceny przejęcia) oraz ich wartości godziwych), koszty wykonanych prac rozwojowych (nakłady i środki wykorzystane przez jednostkę na działalność rozwojową, praktyczne inwestycje w rozwój innowacyjności jednostki).
Aby wyżej wymienione prawa majątkowe zaliczyć można było do wartości niematerialnych i prawnych, muszą spełnić wszystkie następujące warunki: prognozowany okres używalności ma być dłuższy niż rok, prawa majątkowe muszą być przeznaczone na potrzeby własne jednostki, albo wynajęte lub wydzierżawione na podstawie umowy, są ekonomicznie, gospodarczo użyteczne dla jednostki.
Wpływ procesu regionalizacji na rozwój regionalny
Umowa najmu lub dzierżawy
Wartości niematerialne i prawne, które jednostka oddaje do użytkowania innej jednostce na podstawie umowy najmu lub dzierżawy zwykle pozycjonuje się w konstruowaniu bilansu do aktywów trwałych obu ze stron, jednak w innych pozycjach bilansu (ustawa o rachunkowości art. 4 ust. 3). Ten, kto wynajmuje określone za pomocą umowy na konkretnych warunkach księguje przedmiot umowy jako wartości niematerialne i prawne, a druga strona, która na podstawie tej samej umowy użytkuje jej przedmiot, księguje go jako inwestycje.
W bilansie jednostki wartości niematerialne i prawne pozycjonuje się w wartości netto na koncie „Wartości niematerialne i prawne”, kiedy od kwoty odejmie się wyliczone kwoty amortyzacji, a możliwe odpisy na potrzeby aktualizacji wartości rzeczywistej umieszcza się na kontach „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych” oraz „Trwałe utraty wartości niematerialnych i prawnych”.
Odpisy aktualizujące wartości aktywów jest uwarunkowane przewidywanym spadkiem użyteczności ekonomicznych danego składnika aktywów, określonym w walucie i czasie. Odpisy te dokonywane są analogicznie do częstotliwości poziomu utraty wartości na kontach „Pozostałe koszty operacyjne” po stronie Wn, oraz „„Trwałe utraty wartości niematerialnych i prawnych” po stronie Ma.
W sytuacji braku dalszych przewidywanych korzyści z użytkowana danych wartości niematerialnych i prawnych, trzeba nie później niż na dzień bilansowy zaksięgować jego pomniejszoną o wszystkie poprzednie odpisy aktualizujące (amortyzacyjne) wartość na kontach „Pozostałe koszty operacyjne” po stronie Wn, i „Wartości niematerialne i prawne” po stronie Ma.